HISTORIA NYSKIEGO WĘZŁA KOLEJOWEGO

Maciej Krzysik,
NYSKIE SZKICE MUZEALNE TomX(2017)
(Fragment)

Węzeł kolejowy w Nysie to obecnie trzykieruukowa stacja, z budynkiem dworca, trzema peronami oraz przejściem podziemnym. Czasy świetności nyskiej kolei minęły bezpowrotnie pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX wieku, jednak zanim do tego doszło, Nysa była ważnym węzłem kolejowym na Podsudeckiej Magistrali Kolejowej.

Historia nyskiej kolei sięga polowy XIX wieku, kiedy rozpoczęto starania o budowę linii kolejowej łączącej Brzeg z Opawą przez Nysę i Głubczyce. W memorandum datowanym na 5 lutego 1840 r. królewski inspektor budowy dróg C. Mens wskazywał, że Towarzystwo Kolei Górnośląskiej w przyszłości wybuduje trasę przez Nysę, w celu połączenia z austriacką Kaiser-Ferdinands Nordbahn. W dokumencie tym szacował, że ruch osobowy między Wrocławiem a Nysą wynosiłby 50 OOO osób rocznie, a towarov.ry ok. 9000 ton 1. W 1843 r. z połączenia dwóch stowarzyszeń na rzecz budowy linii Brzeg-Nysa-Prudnik powstało towarzystwo Direktorium der Neisse-Brieger Eisenbahngesellschaft, planujące początkowo budowę linii pośrednio łączącej Nysę z Brzegiem.

Ryc.1. Widok dworca w 1899 r. źródło: zbiory własne

Na skutek negocjacji, w drugiej połowie 1843 r. wybrano koncepcję budowy linii przez Grodków do Nysy, a na początku stycznia 1844 r. przystąpiono do prac projektowych. Projekt zakładał dwie koncepcje poprowadzenia linii na terenie Nysy: do Bramy Jerozolin1skiej lub do Bramy Grodkowskiej2. Jednocześnie trwały ustalenia z władzami miasta dotyczące lokalizacji stacji – pomysł jej budowy w okolicach Reduty Kapucyńskiej nie odpowiadał władzom, które chciały powstania dworca jak najbliżej centrum. Pomimo braku konsensusu, 4 kwietnia 1845 r. uzyskano koncesję na budowę linii, a w sierpniu tego roku rozpoczęto prace budowlane od strony Brzegu. 25 lipca 1847 r. uruchomiono połączenie Pakosławic z Brzegiem, natomiast opór nyskid1 władz wojskowych spowodował wstrzymanie prac na przedpolu Nysy. Dopiero 26 czerwca 1848 r. doprowadzono linię do Nysy, tworząc pierwszy dworzec na północ od miasta (przedłużenie obecnej ul. Oświęcimskiej) (3). Był to tymczasowo wzniesiony budynek, który miał służyć jedynie do czasu budowy dworca wewnątrz twierdzy, nazywany przez ówczesnych rnieszkat’tców miasta „budą dozorcy“. Pomimo prowizorycznego charakteru, dworzec poza miastem funkcjonował 27 lat- do czasu budowy kolejnego tymczasowego dworca w okolicy obecnej al. Wojska Polskiego\

Prace nad połączeniem Nysy z Prudnikiem i dalej Krnovem ruszyły dopiero pozakończeniu wojny austriacko-pruskiej w 1867 r. Projekt przewidywał połączenie Nysy z Kędzierzynem i Ząbkowicami Sląskimi do 1873 r., jednak wojna prusko-francuska 1870-1871 uniemożliwiła realizację tych zamierze11. Na drodze do doprowadzenia linii z Ząbkowic Śląskich do Nysy kolejny raz stanęły władze wojskowe – przeciągające się negocjacje w zakresie ulokowania dworca na terenie twierdzy oraz budowy mostu nad rzeką Nysą Kłodzką sprawiły, że uruchomienie linii nastąpiło z blisko dwuletnim opóźnieniem“. 28 grudnia 1874 r. uruchomiono odcinek Kamieniec Ząbkowicki – Goświnowice, w tym samym roku powstał tymczasmvy dworzec przy ówczesnej Rochusallee6,

oddalony od centmm miasta o pół godziny drogi pieszo. PozwoWo to na uruchomienie połączenia Nysa – Wrocław – Berlin. W 1875 \vybudowano tymczasowy dworzec na południe od twierdzy, a od listopada 1875 r. uruchomiono linię Nysa – Polski Świętów – Głuchołazy /Prudnik -. Ostateczne ustalenia co do zakresu prac związanych z budową mostu i dworca poczyniono w styczniu, a prace ruszyły w marcu 1876 r. Umchomiona 12 czerwca 1876 r. linia Nysa – Goświnowice i dalej Kainieniec Ząbkowicki korzystała z tymczasowego dworca kolei brzesko-nrskiej przy Roclmsallee. Dzięki połączeniu linii Kamieniec Ząbkowicki – Nysa i Nysa – Pmdnik mostem nad rzeką Nysą Kłodzką, Nysa stała się węzłem kolejowym. Blisko sturnetrmvy most kolejowy, oparty na trzech

kamiermych fiJai·ach został oddany do użytku 1 grudnia 1876 r. Początkowo biegły nim dwa tory – jeden linii Kamieniec Ząbkowicki – Nysa – Prudnik i jeden linii Nysa – Brzeg. Most mógł pełnić również rolę śluzy, dzięki umieszczeniu w filarach trzech zastawek piętrz.1cych wodę. Ciekawostką jest hli:, że obecnie przęsło mostu na linii Katowice -Legnica (dwutorowe) posiada kratownice trapezowe, jednak co najmniej do lat trzydziestych posiadało – identyczne jak przęsło linii do Brzegu – półokrągłe kratownice typu Schwedlera. W celu przekroczenia budowli fortecznych na południu, w 1876 r. wybudowany wstał most (w miejscu obe01ego wiaduktu przy ul. Jagiellońskiej ) (8).

Budowa głównego budycl..’ll dworca rozpoczęta w 1876 r., zakończyła się moczystyrn otwarciem 1 października 1878 r., tym samym połączono rozdzielone do tej pory linie kolejowe łączące Nysę z północą i południem, a także zhl.’Widowano tymczasowe dworce kolejowe. Budynek charakteryzował się typową architekturą kolejową – główny korpus z surowej cegły uzupełniony o dwa skrzydła (jedno wyższe, mieszczące restaurację). Budynek powstał w miejscu rozebranych wnocnień twierdzy, jednak dla ochrony rejonu stacji, od strony wschodniej wybudowano w latach 1876-1879 zachowane do dziś tzw. Nowe Umocnienia Kolejowe, w okolicach obecnej ul Bolesława Śmiałego i Władysława Jagielły(9). Razem z budynkiem dworca wybudowano zaplecze techniczne w postaci hali parowozowni na trzy stanowiska, wieżę ciśnień oraz infrastrukturę kierowania ruchem, w tym dwie nastawnie (na północnym i południowym slaaju stacji).

Do końca XIX wieku wybudowano część zachodniej wachlarzowej parowozowni (4 stanowiska). W tym czasie nyski węzeł obsługiwał połączenia z Brzegiem, Głuchołazami, Kędzierzynem i Kamieńcem Ząbkm-vi.ckirn. Dopiero w 1902 roku u.ruchomi ono pierwszy pociąg pospieszny Legnica – Jaworzyna śląska – Kamieniec Ząbkowicki – Nysa. Z kolei w 1907 r. wprowadzono do rozkładu jazdy pociąg pospieszny Sudeten Schnellzug na trasie Berlin – Katowice przez Nysę, a także pociąg Nysa – Wrocław – Nysa (10).

Po dłuższej przerwie w rozbudowie stacji, w 1887 r. uruchomiono połączenie Nysy z Opolem przez Łambinowice i Szydłów. Budowa linii podyktowana była głównie chęcią transportu towarów, natomiast.ruch osobowy od początku planowania linii zakładany był na niskim poziornie(11). …

Quelltext: t.me/NysaStadt/1444